جمعه، 10 فروردین 1403
  
  • 1401/02/07
روزنوشت

دکتر مجیدرضا خلج‌زاده پاتولوژیست و دکتری تخصصی اخلاق‌پزشکی - دکتر شهریار موسوی‌نژاد دکتری تخصصی اخلاق‌پزشکی

اخلاق‌پزشکی و شیوه نگارش بخشنامه‌ها

بر اساس آموزه های دینی و اخلاقی، انسان به عنوان مخلوق برگزیده پروردگار ودارای کرامت ذاتی و تکوینی است. این شرافت ویژه و اعطای مقام خلیفه اللهی به انسان موجب شده است تا در تدوین قوانین و مقررات موضوعه جوامع و همچنین رعایت مناسبات حرفه‌ای و اخلاقی در سطح جهان توجه به شان انسان به عنوان یک ارزش و حقوق قابل احترام برای تمام ابنای بشر در هر نژاد و فرهنگ و قومی به رسمیت شناخته شود.
اهمیت اخلاقی رعایت شان و کرامت انسان تا بدانجا است که رعایت کرامت انسان در قید حیات، بیمار محتضر و حتی حرمت جسد میت و بافتهای جدا شده از بدن انسان در کدهای اخلاق حرفه ای پزشکان به کرات مورد توجه قرار گرفته است. ماده ۱۴ راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای شاغلین حرف پزشکی و وابسته سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران مصوب شورای عالی نظام پزشکی در سال ۱۳۹۷ که برای تمام پزشکان و شاغلین حرف پزشکی در سطح کشور لازم الاجرا است، اشعار می دارد: "علاوه بر شأن و کرامت انسانی افراد در دوران حیات آنها جسد فرد درگذشته محترم شمرده می شود. لازم است از هر اقدامی که در عرف هتک حرمت میت به حساب می آید و نیز از انجام اعمالی مانند عکسبرداری و فیلمبرداری از اجساد مگر به دلایل موجه قانونی خودداری شود. رعایت این موضوع در مورد آن دسته از شاغلان حرف پزشکی و وابسته که در فرایند کالبدگشایی افراد در گذشته فعالیت می کنند اهمیت بیشتری دارد."
 رعایت اصول اخلاقی حرفه ای و پزشکی چه به عنوان اخلاق در بالین (اخلاق عملکردی) و چه به عنوان اخلاق عمومی (رفتار وکردار و مکاتبات) جایگاه بسیار رفیعی برای جامعه پزشکی دارد و از آنجا که آموزش و الگوسازی برای حرفه مندان این رشته در تمام طول زندگی حرفه ای آنها شکل می گیرد، امری بسیار مهم می باشد.  لذا جا دارد اساتید و بزرگان این رشته نیز در تمام شئونات حرفه ای خود از جمله رفتار در بالین، کردار و حتی مکاتبات خود رعایت اصول اخلاقی و حقوقی را سر لوحه کار خود قرار دهند.
متاسفانه درپاره‌ای از اوقات به طور سهوی در محاورات و مکاتبات توجه و دقت کافی به موضوعات اخلاقی نمی‌شود. هرچند که ممکن است اصل موضوع با اصول اخلاقی مغایرت نداشته باشد، اما بعضا ادبیات به کار رفته در این موارد با ادبیاتی که انتظار می رود همخوانی ندارد.
به طور مثال در ابلاغیه دستور العملی که از سوی وزارت محترم بهداشت در اسفندماه سال گذشته در مورد بحث بسیار مهم اهدا عضو صادر گردیده است، هر چند که متن ابلاغیه بر اساس ضوابط قبلی و اسناد بالادستی تهیه و اعلام شده و مغایرتی با اصول اخلاقی پزشکی ندارد اما متاسفانه تهیه کنندگان یا مشاوران محترم دربند 5 و بند 2-4 از ادبیاتی استفاده نمودند که در ذهن خواننده شایبه مغایرت با اصول اخلاقی احترام به خودمختاری (اتونومی) فرد متوفی و یا تصمیم گیرندگان جانشین وی را به ذهن متبادر می سازد.
اینگونه مکاتبات  که در سطح گسترده ای منتشر گشته و با توجه به مقام نویسنده می تواند الگویی برای استفاده از ادبیات لحاظ شده در آن  باشد بایستی با دقت نظر بیشتر، همراه با رعایت ادبیات متناظر با اصول اخلاق پزشکی به نگارش درآید تا ضمن مراعات اصول اخلاق حرفه ای، عموم جامعه پزشکی را به استفاده از ادبیات فاخر و محترمانه دعوت نموده و موجبات الگوسازی را فراهم نمایند. یکی از راهکارهای پیشنهادی در جهت اجرای این مهم می تواند تشکیل، فعال سازی و استفاده از ظرفیت های قانونی موجود در وزارت بهداشت در حوزه اخلاق پزشکی از جمله "کمیته ملی اخلاق بالینی" و نیز "شورای عالی اخلاق پزشکی" باشد.
امید است که مشاوران و تهیه کنندگان چنین اسناد مهمی در وزارت محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با دقت و وسواس بیشتر و مشاوره با نهادهای قانونی فوق الذکر نسبت به این موضوع اهتمام ورزند.