چهارشنبه، 5 اردیبهشت 1403
  
  • 1401/01/14
روزنوشت

دکتر زهرا عبداللهی

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت

توصیه‌های‌ تغذیه‌ای‌ در ایام روزه‌داری در دوران کرونا

در مــاه مبــارک رمضـان نیــز ماننــد همیشــه‌ پیــروی‌ از برنامــه‌ غــذایی‌ متنــوع و متعــادل یعنــی‌ تــامین‌ انــواع مختلفــی‌ از مــواد غــذایی‌ بــه‌ تناســب‌ بــا یکــدیگر و مقــادیر کــافی‌ از مــواد مــورد نیــاز بــرای‌ حفــظ‌ ســلامت‌ بــدن و رعایــت‌ میانــه‌ روی‌ بــا محــدود کردن غــذاهای‌ دارای‌ چربــی‌، کلســترول، قنـد، نمــک‌ زیــاد و ترکیبــات افزودنـی‌ توصــیه‌ مــی‌ شــود. غـذاها بــر اســاس محتــوای‌ پروتئین‌، ویتامین‌ و موادمعدنی‌ در ٦ گروه اصـلی‌ غـذایی‌ قـرار دارنـد. انتخـاب انـواع غـذاها از گـروه هـای‌ مختلـف‌ بـه‌ شـرح زیـر و همچنین‌ انتخاب مـواد غـذایی‌ جـایگزین‌ در هـر گـروه غـذایی‌ بـرای‌ بـرطـرف کردن نیازهـای‌ تغذیـه‌ ای‌ شـامل‌ آب، امـلاح، ویتــامین‌ هــا، مــواد معــدنی‌، پــروتئین‌ و انــرژی‌ مــورد نیــاز بــدن افــراد روزه دار در ســه‌ وعــده غــذایی‌ (ســحر، افطــار و شــام) ضروری‌ است‌.

مصـرف مقـادیر کـافی‌ گـروه سـبزی‌ هـا و میـوه‌هـا در ایـام روزه داری‌ بـا تـامین‌ ویتـامین‌هـا بـه‌ خصـوص ویتـامین‌ C و پــیش‌ ساز ویتامین‌ A به‌ تقویت‌ سیستم‌ ایمنی‌ بدن برای‌ مقابله‌ با بیماری‌ کووید ١٩ کمک‌ می‌ کنند. در ایام روزه داری‌ در دوران کرونا، بـه‌ مصـرف منـابع‌ کـافی‌ پـروتئین‌ اعـم‌ از حیـوانی‌ و یـا گیـاهی‌ کـه‌ بـرای‌ عملکـرد طبیعـی‌ سیسـتم‌ ایمنی‌ بـدن بـرای‌ پیشـگیری‌ از بیمـاری‌ کوویـد ١٩ لازمنـد، بایـد توجـه‌ شـود. انـواع حبوبـات منبـع‌ پـروتئین‌ هسـتند و وقتـی‌ همراه با غلات مصرف می‌ شـوند، بـه‌ عنـوان جـایگزین‌ گوشـت‌، مـرغ و مـاهی‌ مـی‌ تواننـد یـک‌ پـروتئین‌ خـوب و بـا کیفیـت‌ را برای‌ بدن تامین‌ می‌ کنند.

وعـده سـحری‌ و دو وعـده افطـار و شـام، وعـده‌هـای‌ اصـلی‌ هستند. بـه‌ ویـژه افـرادی‌ کـه‌ در طول روز فعالیت‌ بیشتری‌ دارند، نـوع غـذاهایی‌ کـه‌ در وعـده سـحری‌ خـورده مـی‌ شـود بـا تـامین‌ انـرژی‌ و مـواد مغـذی‌ مـورد نیاز بدن نقش‌ مهمی‌ در حفـظ‌ کـارایی‌ و جلـوگیری‌ از کـم‌ آبـی‌ بـدن، ضـعف‌ و خسـتگی‌ دارد.

وعده سحر از غذاهای‌ کم‌ حجـم‌ و غنـی‌ از مـواد مغـذی‌ کـه‌ کـم‌ نمـک‌، کـم‌ چـرب و کـم‌ شـیرین‌ هسـتند اسـتفاده شـود. اصـولا مصرف زیاد قند، نمک‌ و چربی‌ موجب‌ تضعیف‌ سیستم‌ ایمنی‌ بدن می‌ شوند. همچنین مقــدار مناســبی‌ از ســبزی‌هــای‌ مختلــف‌ (ســبزی‌ خــوردن و ســالاد ) مصــــرف شــود. ســبزی‌ هــا بــا دارا بــودن مــواد مغذی‌ مختلف‌ و آب، علاوه بر تامین‌ ویتـامین‌ هـا و مـواد معـدنی‌ مـورد نیـاز بـدن، از تشـنگی‌ و خشـکی‌ گلـو کـه‌ مـی‌ تواند فرد را مستعد ابتلا به‌ بیماری‌ کووید ١٩ کند، جلوگیری‌ می‌ کنند. مصرف مواد غـذایی‌ شـیرین‌ در وعـده سـحری‌ توصـیه‌ نمـی‌ شـود. مـواد غـذایی‌ شـیرین‌ بـا تحریـک‌ انسـولین‌ و ورود سریع‌ قند خون به‌ داخل‌ سلول ها و در نتیجه‌ افت‌ قند خون موجب‌ گرسنگی‌ زودرس می‌ شود.

با توجه‌ به‌ اینکـه‌ کـم‌ آب شـدن بـدن و خشـکی‌ گلـو مـی‌ توانـد زمینـه‌ را بـرای‌ ابـتلا بـه‌ کوویـد ١٩ فـراهم‌ کنـد، در وعــده ســحر ســبزی‌ هــایی‌ کــه‌ آب بیشــتری‌ دارنــد و در طــول روز از تشــنگی‌ و کــم‌ آبــی‌ بــدن جلــوگیری‌ مــی‌ کننــد مثل‌ کاهو، خیار و گوجه‌ فرنگـی‌ مصـرف شـود. نوشـیدنی‌ هـای‌ خیلـی‌ شـیرین‌ مثـل‌ نوشـابه‌ هـای‌ گـازدار، شـربت‌ هـا و چای‌ خیلـی‌ شـیرین‌ و چـای‌ پررنـگ‌ هـم‌ موجـب‌ تشـنگی‌، خشـکی‌ دهـان و گلـو در طـول روز مـی‌ شـوند و توصـیه‌ می‌ شود در وعده سحر مصرف نشـوند. چـای‌ پررنـگ‌ بـه‌ ایـن‌ دلیـل‌ کـه‌ مـدر اسـت‌ مـی‌ توانـد موجـب‌ دفـع‌ آب بـدن و کم‌ آبی‌ در طول روزه داری‌ شود.

غــذاهای‌ پرپــروتئین‌ مثــل‌ انــواع کبــاب، جوجــه‌ کبــاب، مــاهی‌ و غــذاهای‌ خشــک‌ و پــرروغن‌ مثــل‌ کتلــت‌ و کوکــو، سوســیس‌ و کالبــاس، پیتــزا، کلــه‌ پاچــه‌ و هــمچنــین‌ غــذاهای‌ چــرب و ســرخ شــده و پــر ادویــه‌ موجــب‌ احســاس تشنگی‌ و خشکی‌ دهان در طول روز مـی‌ شـوند . بـه‌ ویـژه در شـرایط‌ فعلـی‌ کـه‌ بـا شـیوع بیمـاری‌ کوویـد ١٩ مواجـه‌ هستیم، بهتر است در وعده سحر مصرف نشوند به طور کلی غذاهای ساده و سبک مثل انواع پلو و خورشت در حجم کم (برای افرادی که فعالیت بدنی بیشتری در طول روز دارند) و یا غذاهای سبک تر شبیه وعده صبحانه (برای افرادی که در طول روز فعالیت کمی دارند) برای بعد سحر می تواند مناسب باشد.

در وعـده افطـار بایـد ضـمن‌ پرهیـز از پرخـوری‌، از غـذاهای‌ سـبک‌ و در عـین‌ حـال پـر انـرژی‌ استفاده شود. سعی‌ شود غذا به‌ آرامی‌ جویده شـود. در هنگـام افطـار بـدن نیـاز بـه‌ یـک‌ منبـع‌ انـرژی‌ بـه‌ شـکل‌ گلـوکز دارد کـه‌ کاهش‌ قند خون در ساعات روزه داری‌ را جبران کند. مصرف یک‌ لیوان آب گرم، چای‌ کمرنگ‌ و یا یک‌ لیوان شیر گرم همراه با خرما یا عسل‌ در شروع افطار توصیه می شود.استفاده از غذاهای‌ سـبک‌ مثـل‌ فرنـی‌، شـیربرنج‌، نـان و پنیـر و سـبزی‌ کـه‌ یکـی‌ از عـادات خـوب غـذایی‌ ایرانـی‌ در ایــن‌ ایــام اســت‌. شستشــوی‌ کامــل‌ و ضــد عفــونی‌ کردن ســبزی‌ مصــرفی‌ بایــد براســاس دســتورعمل‌ ٤ مرحلــه‌ ای‌ وزارت بهداشت‌ درمان و آموزش پزشکی‌ انجام شود.

انـواع ســوپ کــم‌ چـرب، آش کــم‌ حبوبــات و ســبک‌، حلـیم‌ بــــدون روغــن‌ (حلــیم‌ منبـع‌ خــوبی‌ از مــواد نشاســته‌ ای‌، فیبــر، پتاســیم‌ و منیزیــوم اســت‌) غــذای‌ مناســبی‌ بــرای‌ افطــار اســت‌. خــوردن آش هــای‌ غلــیظ‌ و چــرب کــه‌ مقــدار زیــادی‌ پیــاز داغ و نعنــاع داغ دارد و همچنــین‌ حبوبــات فــراوان بــدلیل‌ ایجــاد مشــکلات گوارشــی‌ در وعــده افطــار توصیه‌ نمی‌ شود. سیب‌ زمینی‌ آب پز، سبزی‌ های‌ پخته‌ مثـل‌ کـدو، کلـم‌، گـل‌ کلـم‌، هـویج‌ و نخـود فرنگـی‌، تخـم‌ مـرغ آبپـز، کـره و عسل‌ غذاهای‌ مناسبی‌ برای‌ افطار هستند. مصــرف بامیــه‌ و زولبیــا کــه‌ دارای‌ مقــادیر زیــادی‌ قنــد و چربــی‌، اســید هــای‌ چــرب اشــباع و تــرانس‌ اســت‌، بســیار محـدود شــود. بـه‌ طـور کلــی‌ زیــاده روی‌ در مصــرف مـواد قنــدی‌ و شــیرین‌ از جملــه‌ حلـوا، شــله‌ زرد خیلــی‌ شــیرین‌ و.... در وعــده افطــار عــلاوه بــر اینکــه‌ منجــر بــه‌ اضــافه‌ دریافــت‌ انــرژی‌ و چــاقی‌ مــی‌ شــود، موجــب‌ تضــعیف‌ سیســتم‌ ایمنی‌ بدن می‌ شود.

شـام بـه‌ عنــوان یکـی‌ از وعــده هــای‌ غـذایی‌ مهــم‌ در روزه داری‌ بایــد مـورد توجــه‌ قــرار گیـرد. بهتــر اســت‌ افــراد روزه دار حدود یک‌ ساعت‌ پس‌ از صرف یک‌ افطار بسیار ساده و سبک‌ اقدام به‌ خوردن شام کنند. در وعده شـام مـی‌ تـوان از گـروه گوشـت‌، مـرغ یـا مـاهی‌، حبوبـات، نـان یـا بـرنج‌، بـه‌ شـکل‌ پلـو و خـورش، کوکوها و کتلـت‌ کـم‌ روغـن‌، خـوراک هـای‌ مختلـف‌ بـا نـان سـبوس دار همـراه بـا سـبزی‌ و سـالاد، ماسـت‌ و یـا دوغ استفاده کرد.