جمعیت افراد مبتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان در سراسر جهان درحال افزایش است. پوکی استخوان یک بیماری اسکلتی سیستماتیک و شایعترین بیماری متابولیک استخوان در جهان است که با چگالی کم استخوان و تغییرات ساختاری در بافت استخوان همراه است.

پوکی استخوان یا استئوپروز Osteoporosis به معنی کم شدن تراکم استخوان است که بدنبال آن قدرت استخوان کم شده و شکننده میشود، شکننده شدن استخوان موجب میشود احتمال بروز شکستگی در آن بیشتر شود. پوکی استخوان معمولاٌ بتدریج پیشرفت میکند و هیچ علامتی از خود بروز نمیدهد تا وقتی که شکستگی بوجود می اید.

پوکی استخوان یا استئوپروز میتواند در هر استخوانی از بدن ایجاد شود ولی معمولا در ستون مهره، لگن، مچ دست و دنده ها بیشتر دیده میشود.

استخوان یک بافت زنده است، استخوان رگ خونی و سلول زنده دارد، همین زنده بودن است که به آن امکان می دهد رشد کند و خود را ترمیم کند.

هورمون های بدن بر روی پدیده جذب و تولید مداوم استخوان تاثیر دارند. مهمترین هورمون های تاثیرگذار در این روند، هورمون زنانه استروژن و هورمون مردانه تستوسترون و هورمون پاراتیروئید است.

مهمترین عارضه پوکی استخوان که بیشترین مشکلات را برای بیمار ایجاد میکنند شکستگی های لگن است.

علائم پوكی استخوان شامل :

• تخریب بافت استخوانی
• افزایش خطر شکستگی در نقاط مختلف بدن
• كاهش تراکم مواد معدنی استخوان
• کاهش حجم استخوان همراه با عدم تعادل در تشکیل استخوان و جذب دوباره ی استخوان

پوکی استخوان یا استئوپروز در شروع تا سالها بدون هیچ علامتی است. مهمترین علامت پوکی استخوان درد است و این درد وقتی ایجاد میشود که استخوان دچار شکستگی میگردد. البته شکستگی های ناشی از پوکی استخوان معمولا بصورت شکستگی های ریز و بدون جابجایی و خفیفی هستند که بدون وارد شدن ضربه شدیدی به اندام ایجاد میشود.

استخوان پوک شده ضعیف است پس برای شکسته شدن نیازی به نیروی زیادی ندارد. خم شدن بر روی زمین برای بلند کردن یک وسیله یا چرخش ناگهانی کمر میتواند در یک فرد دچار استئوپروز موجب شکستگی خفیف شود. از طرف دیگر این شکستگی ها موجب تورم یا تغییر شکل استخوان هم نمیشوند. پس تنها علامت آن درد است.

پوکی استخوان یا استئوپروز در بسیاری اوقات در یک رادیوگرافی ساده دیده میشود. در این عکس برداری، پزشک ممکن است با دیدن کم شدن خطوط داخل استخوان اسفنجی و یا دیدن نازک شدن استخوان کورتیکال به وجود پوکی استخوان شک کند.

پوکی استخوان هنگامی در رادیوگرافی قابل تشخیص است که بیش از سی درصد تراکم استخوان از دست رفته باشد.

عوامل پرخطر که باعث افزایش احتمال پوكی استخوان می شود:

• عموما به دلیل مسائل هورمونی پوکی استخوان در زنان شایعتر است
• وجود سابقه پوکی استخوان در بین اعضای خانواده
• سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد مواد الکلی
• در میان مردان، کاهش سطح تستوسترون
• ورزش نکردن
• شیمی درمانی که باعث یائسگی زودتر از موعد شده احتمال ابتلا به پوكی استخوان را افزایش می دهد
• آمنوره (توقف دوره قاعدگی) در بین زنان جوان با کاهش استروژن مشاهده می شود
• بیماری آرتریت روماتوئید یا بیماری های کبدی
• پرکاری غده تیروئید و پاراتیروئید
• کمبود ویتامین دی در بدن
• مصرف بعضی داروها به صورت طولانی مدت می تواند سبب پوكی استخوان شود مانند بعضی ضد تشنج یا داروهای کورتیکواستروئید خوراکی
•  اختلالات ارثی بافت همبند مثل استخوان سازی ناقص ،سندروم مارفان و ...

یکی از عوارض مصرف طولانی مدت کورتون (به مدت بیش از سه ماه) بروز پوکی استخوان است. نیمی از افرادی که از کورتون به مدت طولانی استفاده میکنند دچار شکستگی های پاتولوژیک یا مرضی به علت پوکی استخوان میشوند.

مطالعات نشان می دهد مصرف سه واحد كلسیم در روز كه شامل شیر، پنیر، ماست، دوغ و كشك به همراه داشتن سطح نرمال ویتامین دی در بدن به طور مستقیم در جلوگیری از پوكی استخوان و یا كاهش عوارض ناشی از پوكی استخوان موثر است. در صورتی که نمیتوانید میزان کلسیم و ویتامین دی روزانه مورد نیاز خود را از طریق غذا تامین کنید باید آنرا از طریق قرص های مكمل ویتامین دی و كلسیم به بدن خود برسانید.

پوکی استخوان بزرگترین چالشی که برای یک فرد در طول عمر ایجاد میکند افزایش خطر شکستگی با زمین خوردن های ساده می باشد که درمان جراحی و موفقیت جراحی این افراد را نیز تحت تاثیر قرار میدهد.در مورد درمان پیشگیرانه با دارو، تفاوت نظرهای بسیاری وجود دارد. انواع درمان های دارویی برای استئوپروز شامل بیسفسانات ها، هورمون تراپی، کلسی تونین می باشد که چون مصرف طولانی مدت این داروها همراه عوارض بالایی هستند شروع این داروها حتما باید طبق نظر پزشک معالج صورت بگیرد و مصرف خودسرانه توصیه نمی گردد.

در مورد تاًثیر ورزش بر پوکی استخوان هیچ ارتباط مستقیمی تا کنون پیدا نشده است ولی ثابت شده است که ورزش توانایی فرد را بالا برده و خطر افتادن فرد را کاهش می دهد.

سیگار و الکل نیز تاثیر منفی بر روی پوکی استخوان دارند و باید حتما توسط بیمار قطع گردد.